Antyoksydant jest terminem szczególnie popularnym na wielu płaszczyznach – od środowisk naukowych, po grupy bardziej świadomych konsumentów, którzy pragną poznać pozytywne efekty używania antyoksydantów w kosmetykach. Wiele osób zapewne zadaje sobie pytanie – co się kryje pod tym terminem? Oznacza on związki charakteryzujące się właściwościami chroniącymi cząsteczki organizmu przed reakcjami utleniania, które mogą prowadzić do zaburzenia ich funkcji oraz struktury. Tlen, który gra pierwsze skrzypce w tym dość skomplikowanym repertuarze, jest nam szczególnie potrzebny w codziennym funkcjonowaniu, przede wszystkim w procesie oddychania. Niestety, znana jest też druga strona jego medalu – w każdej żywej komórce i jej otoczeniu powstają reaktywne formy tlenu (RFT) pod postacią wolnych rodników, tlenu singletowego i nadtlenku wodoru. Duża akumulacja RFT w organizmie w wyniku działania czynników zewnętrznych (promieniowania UV, jonizującego, ultradźwięków, zanieczyszczenia powietrza, przewlekłego stresu czy palenia tytoniu) oraz zaburzonego metabolizmu komórkowego może prowadzić do uszkodzenia struktur komórkowych. Z pomocą przychodzą nam więc antyoksydanty:
Witamina A, rozpuszczalna w tłuszczach, należy do rodziny retinoidów i jest pierwszą witaminą, którą FDA (Agencja Żywności i Leków) zatwierdziło jako substancję przeciwzmarszczkową, poprawiającą wygląd skóry oraz mającą właściwości przeciwstarzeniowe. Właściwości przeciwzmarszczkowe retinoidów sprzyjają proliferacji (rozmnażaniu) keratynocytów – komórek odpowiedzialnych za produkcję keratyny w skórze, wzmacniają funkcję ochronną naskórka, ograniczają transepidermalną utratę wody, zapobiegają degradacji kolagenu i hamują aktywność metaloproteinaz, odpowiedzialnych za rozkładanie białek na prostsze cząsteczki. Witamina A, jej pochodne oraz beta-karoten (prowitamina A), są od wielu lat popularnymi substancjami aktywnymi w kosmetykach. Jej atrybutami są:
Najczęściej spotykane formy witaminy A oraz jej pochodnych w kosmetykach to: retinol, kwas retinowy, octan retinylu, palmitynian retinylu, aldehyd retinowy.
UWAGA: Decydując się na kosmetyki z witaminą A i jej pochodnymi, pamiętajmy o jej silnym działaniu i możliwych efektach ubocznych, np. nadmiernym rogowaceniu naskórka czy podrażnieniu (zaczerwienieniu) skóry. Obserwujmy uważnie naszą skórę. Konieczne jest stosowanie produktów z filtrem minimum SPF 30!
Grupa witamin B, do chwili obecnej, ma osiem przedstawicieli i najczęściej spotykanymi formami w kosmetologii jest kwas pantotenowy (B5) oraz niacyna (B3). Pantenol to alkoholowa pochodna kwasu pantotenowego, rozpuszczalna w wodzie. Od wielu lat jest stosowany w kosmetykach – poprawia elastyczność włosów, skutecznie nawilża skórę poprzez przyciąganie wody do warstwy rogowej naskórka oraz zmiękcza skórę. Znany jest także z właściwości łagodzących w wyniku stymulacji regeneracji naskórka. Niacynamid, równie ważny element układanki w rodzinie witamin z grupy B, jest wytwarzany w organizmie poprzez konwersję kwasu nikotynowego. Wykazuje silne działanie przeciwzapalne, a także fotoprotekcyjne. Ponadto, stymuluje produkcję elementów barierowych skóry, hamuje transepidermalną utratę wody oraz poprawia nawilżenie skóry i jej elastyczność.
Witamina C, czyli kwas askorbinowy, jest hydrofilową cząsteczką występującą w postaci zredukowanej – kwasu askorbinowego, askorbinianu lub w postaci utlenionej – kwasu dehydroaskorbinowego. Uczestniczy w licznych procesach metabolicznych organizmu ludzkiego. Witamina C jest silnym przeciwutleniaczem i dzięki tej właściwości może neutralizować negatywne skutki stresu oksydacyjnego poprzez zmniejszanie ilości niestabilnych rodników tlenowych, azotowych i siarkowych. Ponadto, badania na ludzkim osoczu wykazały, że witamina C skutecznie zapobiega utlenianiu lipidów spowodowanego przez wolne rodniki tlenowe, a także jest skuteczna w leczeniu przebarwień, melasmy i tzw. plam posłonecznych. Wykazuje również działanie w poprawie kolorytu skóry, stymuluje syntezę ceramidów, wspomagając w ten sposób utrzymanie prawidłowego nawilżenia skóry.
Witamina E jest witaminą rozpuszczalną w tłuszczach i tworzy ją grupa tokoferoli w ośmiu odmianach, a najsilniejszą z nich jest alfa-tokoferol. Całą istotę jej dobroczynnych właściwości oddaje nazwa, pochodząca z języka greckiego (tocopherolum – „przyczyniający się do narodzin”). Witamina E ma zdolności do wbudowywania się w lipidowe struktury skóry, zapewniając jej elastyczność, odżywienie oraz dając ukojenie. Dodatkowo, ma właściwości wygładzające, wspomaga leczenie przebarwień, działa przeciwstarzeniowo i wpływa na poprawę nawilżenia skóry przez powinowactwo do wiązania wody. W połączeniu z witaminą C stanowi niezastąpiony duet – witamina E wchodzi łatwo w reakcje z wolnymi rodnikami, a witamina C regeneruje ją do aktywnej, przeciwrodnikowej formy. Wykorzystuje się ją także do stabilizacji produktów, posiadających nienasycone kwasy tłuszczowe.
Związki z grupy polifenoli występują powszechnie w różnych gatunkach roślin. Zalicza się do nich m. in. kwasy fenolowe, antocyjany, flawonoidy, stilbeny (np. resweratrol), lignany oraz neolignany. Ze względu na silne działanie antyoksydacyjne, stały się cennym składnikiem kosmetyków przeciwstarzeniowych. Co więcej, polifenole wspomagają regenerację skóry, hamują stany zapalne, a także rozjaśniają przebarwienia. Kiedy napotykają wolne rodniki, przekazują im swój wolny elektron, stając się nieaktywnymi wolnymi rodnikami, które organizm może bezpiecznie wydalić. W kosmetologii najczęściej wykorzystuje się związki polifenolowe, pochodzące z: zielonej herbaty, arniki, aceroli, z nasion i pestek winogron, czarnej porzeczki, malwy, cytrusów czy żeń-szenia. Na szczególną uwagę zasługują:
Antyoksydanty w kosmetologii znajdują szerokie zastosowanie, a ich potencjał jest ogromny i nadal poznawany w świecie naukowym. Bez wątpienia będą nadal wykorzystywane w celu rozwijania metod pielęgnacji skóry, która cały czas narażona jest na negatywny wpływ czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Sięgajmy po kosmetyki z antyoksydantami jak najczęściej, ponieważ neutralizują działanie wolnych rodników, chronią przed stresem oksydacyjnym oraz pielęgnują skórę.