Zabiegi złuszczające z kwasami wykorzystywane były już w starożytności. W tym celu stosowano m.in.: okłady z cytrusów, tarte jabłka czy gorzkie migdały. W latach 70. XX w. po raz pierwszy opisano grupę kwasów jakimi są alfa-hydroksykwasy (AHA). Obecnie charakterystyka, podział i działanie kwasów zostało usystematyzowane. Najpopularniejszym przedstawicielem alfa- hydroksykwasów jest kwas glikolowy, który stanowi nieocenioną pomoc w regeneracji, wygładzeniu i poprawie kondycji naszej skóry.
Hydroksykwasy stanowią związki chemiczne zawierające dwie grupy funkcyjne: hydroksylową -OH oraz karboksylową -COOH. To wielofunkcyjne związki organiczne. Do najpopularniejszych i najczęściej wykorzystywanych kwasów w kosmetykach zalicza się alfa-hydroksykwasy (AHA) oraz beta- hydroksykwasy (BHA). Położenie grupy hydroksylowej odróżnia od siebie te dwie grupy związków chemicznych. W alfa-hydroksykwasach grupa –OH znajduje się przy pierwszym atomie węgla sąsiadującym z grupą karboksylową. Kwas glikolowy należy bowiem do alfa-hydroksykwasów i jest ich głównym przedstawicielem.
Wzór strukturalny kwasu glikolowego
Kwas glikolowy, zwany również kwasem hydroksyoctowym, występuje w postaci higroskopijnego ciała stałego, dobrze rozpuszcza się w wodzie, jest stosunkowo słabszy od kwasu migdałowego, wykazuje działanie od nawilżającego po eksfoliacyjne. Z uwagi na niewielką cząsteczkę może penetrować w głębsze warstwy skóry. Na efekt jego aktywności ma wpływ stężenie, czas ekspozycji oraz pH. pH odkrywa kluczową rolę i jest związane z pKa kwasu. PH określa kwasowość bądź zasadowość układu, z kolei pKa stanowi ujemny logarytm ze stałej dysocjacji kwasu – Ka, im większa wartość pKa tym słabszy kwas. Kwas glikolowy wykorzystywany jest w stężeniach od 5% do 70%, w związku z tym możliwe jest dobranie odpowiedniego jego stężenia do potrzeb naszej skóry. Przy niższych stężeniach może być stosowany samodzielnie w zakresie domowej pielęgnacji, jednak w wyższych stężeniach, powyżej 20%, aplikacja zalecana jest w gabinetach kosmetycznych przez uprawnione do tego osoby. Kwas glikolowy naturalnie występuje w trzcinie cukrowej, choć w przemyśle kosmetycznym najczęściej wykorzystuje się kwas pochodzenia syntetycznego. Przyjmuje się, że kwas glikolowy pełni rolę aktywatora procesów metabolicznych i nośnika substancji aktywnych.
Alfa-hydroksykwasy działają w obrębie naskórka tudzież skóry właściwej. Do tej pory nie zostały poznane niektóre mechanizmy działania alfa-hydroksykwasów. Wykazują one bowiem wielokierunkowe właściwości, normalizując procesy rogowacenia i poprawiając przy tym stan bariery naskórkowej. W niższych stężeniach osłabiają połączenia jonowe, zmniejszając przyleganie korneocytów, prowadząc jednocześnie do ich złuszczenia i zmniejszenia grubości warstwy rogowej
naskórka. W wyższych stężeniach natomiast i przy regularnym stosowaniu, alfa-hydroksykwasy działają na poziomie skóry właściwej, aktywują fibroblasty i makrofagi, pobudzają produkcję glikozoaminoglikanów, kolagenu i elastyny. Obserwujemy wówczas wzrost nawilżenia skóry oraz zwiększenie grubości naskórka i skóry właściwej (do 25%). Badania z użyciem mikroskopów świetlnych i elektronowych potwierdzają bowiem wydłużenie sopli naskórkowych i polaryzację komórek warstwy podstawnej, normalizację różnicowania, wzrost grubości zarówno naskórka, jak i warstwy brodawkowatej oraz wzrost stężenia mucyny w skórze właściwej. Z kolei, bardzo wysokie stężenia alfa- hydroksykwasów powodują przerwanie wiązań między korneocytami i powstania epidermolizy naskórka.
Mechanizm działania alfa-hydroksykwasów oparty jest na wielu procesach chemicznych. Ograniczają aktywność enzymów metabolizujących lipidy, wpływając na zmniejszenie ilości elektroujemnych grup siarczanowych i fosforanowych w zewnętrznej ścianie korneocytów prowadząc do obniżenia sił przyciągania wewnętrznego. Kwasy te działają chelatująco, obniżając stężenie jonów wapnia w kadherynach desmosomalnych. W związku z tym, że wzajemne przyleganie komórek w naskórku w dużym stopniu zależy od stężenia tych jonów prowadzi to do przyspieszenia procesu odnowy naskórka, w którym keratynocyty migrują z warstwy podstawnej w kierunku zewnętrznych warstw skóry, dochodzi wtedy do złuszczenia warstwy rogowej naskórka i wzrostu jego komórek, poprawiając tym samym wygląd naszej skóry.
Kwas glikolowy jako alfa-hydroksykwas, reguluje procesy keratynizacji oraz wpływa na odnowę komórek naskórka. Jest najpowszechniej stosowanym kwasem wykorzystywanym w redukcji przebarwień. Oprócz złuszczania keratynocytów barwnikowych, ogranicza on bowiem działanie enzymu tyrozynazy, która odpowiada za syntezę melaniny, w związku z czym odgrywa kluczową rolę w poprawie kolorytu i pigmentacji naszej skóry. Może być wykorzystywany samodzielnie bądź w połączeniu z innymi substancjami rozjaśniającymi.
Kwas glikolowy dodatkowo, przy długotrwałym stosowaniu, stymuluje odbudowę włókien sprężystych, poprawia jędrność i nawilżenie skóry. W jednych z przeprowadzonych badań, grupa osób została poddana trzymiesięcznym testom, w których aplikowano produkt z 20% kwasu glikolowego (dwa razy dziennie), zaobserwowano wówczas wzmożoną ekspresję genu odpowiadającego za syntezę kwasu hialuronowego i kolagenu w naskórku i skórze właściwej.
Ponadto, kwas glikolowy dzięki właściwościom złuszczającym, normalizuje, regeneruje, wygładza i oczyszcza skórę, zmniejsza widoczność blizn, ogranicza wydzielanie sebum i reguluje pracę gruczołów łojowych, niweluje ilość zaskórników oraz zmian zapalnych, a także wpływa na zmniejszenie przeznaskórkowej utraty wody (TEWL). Kwas glikolowy migrując w głąb mieszków włosowych może rozkładać międzykomórkowe związki cementujące oraz ograniczyć powstawanie mas rogowych odpowiedzialnych za powstawanie zaskórników. Dodatkowo, może łączyć się z strukturą lipidową bariery naskórkowej, co również zapewnia skórze odpowiedni poziom nawilżenia. Dzięki właściwościom złuszczającym zwiększa także przepuszczalność naskórka, ułatwiając przenikanie składników aktywnych, zawartych w naszej codziennej pielęgnacji, w głębsze warstwy skóry.
Badania pokazują, że kwas glikolowy może także generować kompleksy inkluzyjne, natomiast w reakcji z β-cyklodekstryną tworzyć układ, który umożliwia kontrolowane uwalnianie kwasu glikolowego w czasie do skóry. W oparciu o badania in vivo wykonane na grupie osób zmagających się z trądzikiem pospolitym, uznano, że kwas glikolowy z dodatkiem β-cyklodekstryny wykazuje działanie seboregulujące, dzięki czemu może być z powodzeniem wykorzystywany w preparatach przeciwtrądzikowych.
Negatywnym aspektem jest natomiast fakt, że kwas glikolowy zwiększa wrażliwość skóry na działanie promieniowania UV. W związku z powyższym przy regularnym stosowaniu tego kwasu w pielęgnacji zalecana jest fotoprotekcja, szczególnie w okresie letnim.
Podsumowując, kwas glikolowy jest powszechnie stosowanym kwasem złuszczającym. Stanowi on bowiem nieocenioną pomoc w przypadku wielu problemów skórnych. Kwas ten możemy znaleźć w takich produktach kosmetycznych jak: toniki, żele do mycia ciała i twarzy czy peelingi do ciała i skóry głowy. Zapraszamy do kontaktu – zajmiemy się produkcją kontraktową preparatów kosmetycznych z kwasem glikolowym!