Gdy pojawiły się na rynku, szybko zyskały popularność i powodzenie w wielu gałęziach przemysłu: od farmaceutyków i artykułów medycznych, po produkty motoryzacyjne, zabawki, kosmetyki i wiele innych. W branży kosmetycznej od dawna są niezbędne w zapewnieniu walorów sensorycznych. Dziś na ich temat krąży wiele sprzecznych informacji podawanych przez nierzetelne źródła. Co jest prawdą, dlaczego większą popularność zyskują produkty, które ich nie zawierają?
Jest to duża i zróżnicowana grupa związków syntetycznych mających jedną wspólną cechę: powtarzalną jednostkę -Si-O-, które w szkielecie cząsteczki połączone są razem w polimerowym łańcuchu (lub w pierścieniu w przypadku cyklicznych silikonów). Zdolność przyłączania różnych grup organicznych do szkieletu siloksanowego prowadzi do powstania szerokiej gamy materiałów o różnorodnych właściwościach. Na przykład powtarzalna jednostka -Si-O- z dwoma grupami metylowymi (-CH3) przyłączonymi do atomu krzemu, to dimetylosiloksan, a polimery ogólnie nazywane są polidimetylosiloksanami lub dimetikonami. Przyłączanie tych grup oraz innych węglowodorów o dłuższych łańcuchach powoduje, że powstałe polimery są hydrofobowe. Szkielet siloksanowy jest bardzo mocny, ale jednocześnie elastyczny i to właśnie te cechy odpowiadają za wiele unikalnych właściwości silikonów. Do innych ważnych cech zalicza się ich hipoalergiczność, wysoką stabilność oraz dużą odporność na utlenianie. Silikony mają niższe napięcie powierzchniowe niż olej i woda, co sprawia że kosmetyk z jego dodatkiem bardzo dobrze się rozprowadza. Niższe napięcie powierzchniowe sprawia również, że produkty silikonowe są „lepsze” w dotyku. Wspomniane wyżej właściwości sprawiają, że silikony znajdują zastosowanie w różnych typach produktów kosmetycznych. Sięgają po nie również firmy, zajmujące się produkcją kosmetyków pod marką własną.
Brytyjski chemik F.S. Kipping podjął wiele pionierskich prac nad polimerami krzemowymi, a w 1901 roku ukuł termin silikon. Pierwszymi produktami, w których wystąpiły silikony były smary elektroizolacyjne, które zapobiegały iskrzeniu w silnikach samolotów latających na dużych wysokościach. Komercyjnie zostały opracowane w USA dopiero w latach 40. XX wieku, a pierwszym dostępnym na rynku silikonowym produktem do pielęgnacji skóry był krem do rąk firmy Revlon o nazwie Silicare wprowadzony w 1953 roku. Reklamowany był jako „niewidzialna rękawiczka ochronna”. W latach 60. zastosowanie lotnego silikonu radykalnie poprawiło jakość produktów antyperspiracyjnych, a wprowadzenie ich do kosmetyków do makijażu w połowie lat 90. pozwoliło na otrzymanie efektu trwalszego makijażu. Jednym z nowszych osiągnięć w technologii silikonowej było wprowadzenie elastomerów silikonowych. Jak sama nazwa wskazuje, elastomery silikonowe są gumowatymi ciałami stałymi wytwarzanymi przez sieciowanie polimerów dimetylosiloksanowych. Pierwszy elastomer silikonowy do zastosowań w pielęgnacji skóry został wprowadzony w Japonii pod koniec lat 90. Był to puder wykonany z kulistych cząstek elastomeru, który zapewniał bardzo miękką, jedwabistą skórę. Nacisk w ostatnich latach na produkty przyjazne środowisku skłonił producentów do poszukiwania nowych, bardziej naturalnych form silikonów.
Dołączając grupy funkcyjne do łańcucha siloksanowego i zmieniając jego długość, można tworzyć nieskończoną liczbę składników o różnych właściwościach, od pieniących się środków powierzchniowo czynnych po dodatki nabłyszczające, emolienty, emulgatory i wiele innych. To, za co kosmetyki z silikonami zostały pokochane to przyjemne odczucia na skórze: lekkość i gładkość przy rozprowadzaniu. Silikony w kosmetykach do włosów ułatwiają ich rozczesywanie, wygładzają, nadają połysk, zapobiegają elektryzowaniu się oraz utrwalają fryzurę. Związki te są również stosowane w tworzeniu preparatów do leczenia ran, ułatwiających gojenie, zmniejszających dyskomfort i nie sprzyjających rozwojowi bakterii. Przeprowadzono badania, w których porównano emulsję zawierającą silikon oraz emulsję bez tego dodatku. Na podstawie pomiarów TEWL (parametru, który jest niezbędny do określania integralności i stopnia odparowywania wody z głębokich warstw skóry) stwierdzono, że emulsje na bazie silikonu nie zatykają porów skóry i nie zaburzają jej równowagi. Co więcej, na podstawie oceny odczuć na skórze konsumenci ocenili emulsje silikonowe jako przyjemniejsze zarówno w momencie aplikacji, jak i po całkowitym rozprowadzeniu. Wykazano również, że silikon jest pomocny w równoważeniu suchości skóry, która jest poddawana działaniu popularnych składników aktywnych przeciwtrądzikowych, takich jak nadtlenek benzoilu i miejscowe antybiotyki. Z pewnością nie miałoby to miejsca, gdyby silikon był składnikiem zatykającym pory, a z taką opinią można się często spotkać. Najbardziej wymownym powodem, dla którego silikony nie powodują zatykania porów oraz trądziku (lub zaskórników) wynika z tego, że z chemicznego punktu widzenia większość silikonów to substancje lotne. Dzięki temu silikony stanowią bezpieczny składnik, który może być z powodzeniem wykorzystany w produkcji kosmetyków na zlecenie.
Nauka o silikonach zaczyna się od piasku, znanego jako krzemionka, w którego skład wchodzą dwa najbardziej rozpowszechnione pierwiastki na Ziemi: tlen i krzem. Jest to właściwie początek i koniec argumentów przemawiających za naturalnym pochodzeniem tej grupy związków. Szereg dalszych, intensywnych procesów, m.in. polimeryzacji oraz reakcji przyłączania różnych grup związków czyni silikony związkami syntetycznymi. Wiążę się to wraz z upływem czasu z ich gromadzeniem w środowisku, czego nie można ignorować. Wobec niektórych silikonów zostały już wprowadzone ograniczenia: oktametylocyklotetrasiloksan (D4) oraz dekametylocyklopentasiloksan (D5) nie mogą być wprowadzane do obrotu w produktach kosmetycznych spłukiwanych w stężeniu równym lub większym niż 0,1% (ograniczenie to ma być poszerzone o dodekametylocykloheksasiloksan (D6)). Regulacje prawne zidentyfikowały je jako substancje „trwałe, wykazujące zdolność do bioakumulacji i toksyczne” lub „bardzo trwałe i wykazujące bardzo dużą zdolność do bioakumulacji”. Dodatkowo w maju 2019 roku D4 został dodany do załącznika II Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1223/2009, co oznacza, że nie może być on celowo dodawany do preparatów kosmetycznych sprzedawanych na terenie Unii Europejskiej. Wspomniane silikony mają specyficzne właściwości, trudno jest znaleźć tylko jeden zamiennik, który odpowiadałby ich wszystkim właściwościom, ale istnieje kilka alternatyw, które są już stosowane w produktach kosmetycznych.
Rynek silikonów przeniknął do prawie wszystkich kategorii preparatów kosmetycznych. Odkrycia ostatnich lat potwierdziły, że świadome stosowanie niektórych silikonów może poprawić funkcjonalność, a nawet atrakcyjność rynkową produktów kosmetycznych. Branży silikonowej szczególnie trudno jest zareagować na trend w kierunku naturalnych składników. Obecnie jej rozwój jest napędzany przez te same siły, które są ważne dla całej branży pielęgnacji skóry, czyli poszukiwanie i skupianie się na zrównoważonych i przyjaznych dla środowiska składnikach. Silikony są wyjątkowe, ich niezrównane (przynajmniej do tej pory) właściwości chemiczne i fizyczne bardzo ciężko jest zastąpić przez składniki pochodzące z naturalnych źródeł, dlatego z powodzeniem mogą być stosowane w produkcji kosmetyków na zlecenie.
Są Państwa zainteresowani stworzeniem własnego produktu kosmetycznego? Zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą produkcji kosmetyków pod marką własną.